Тоҷикистон метавонад тавассути бандари «Чобаҳор»-и Эрон ба уқёнуси ҷаҳонӣ дастрасӣ пайдо кунад
Тавре қаблан хабар дода шуд, мавзӯи ҳамкории нақлиётию логистикӣ 8 ноябри соли 2023 дар Душанбе, дар ҷараёни мулоқоти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон муҳтарам Иброҳим Раисӣ баррасӣ гардид. Дар натиҷаи гуфтушуниди онҳо Ёддошти ҳусни тафоҳум дар бораи интиқоли байналмилалии бор ва транзит тавассути бандари Эрон «Чабаҳор» ба имзо расид.
Ёддошти ҳусни тафоҳум оид ба ҳамлу нақли байналмилалӣ ва транзитӣ тавассути бандари «Чабаҳор» байни Вазорати нақлиёти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Вазорати роҳҳо ва рушди шаҳрҳои Ҷумҳурии Исломии Эронро 8 ноябр дар ҳузури сарони ду давлат Вазири нақлиёти ҶТ Азим Иброҳим ва Вазири корҳои хориҷии ҶИЭ Ҳусейн Амир Абдуллоҳиён имзо карданд.
Тибқи санади мазкур, ҷонибҳо барои роҳандозии тадбирҳои зерин ба мувофиқа расиданд:
1) соддакунӣ ва ҳамоҳангсозии расмиёт ҷиҳати баланд бардоштани самаранокии хатсайрҳои нақлиётӣ тариқи бандари «Чабаҳор» аз ҷиҳати вақт ва хароҷоти транзитӣ, инчунин коҳиши мутақобилаи боҷҳо ва пардохтҳо барои нақлиёти автомобилӣ;
2) ҷалби борҳои кишварҳои дигар ба хатсайрҳое, ки бандари “Чабаҳор”- ро убур мекунанд, бо мақсади осон кардани дастрасӣ ба бозорҳои минтақавӣ ва ҷаҳонӣ тавассути нақлиёти баҳрӣ, роҳи оҳан ва роҳҳои автомобилӣ;
3) ҳамкорӣ оид ба сармоягузории мутақобила дар татбиқи лоиҳаҳои инфрасохтори нақлиётӣ дар хатсайрҳое, ки аз бандари «Чабаҳор» мегузаранд;
4) таъмини бехатарии мусофиркашонӣ, ҳаракати воситаҳои нақлиёт, нигоҳдории бор ва ҳифзи муҳити зист тибқи меъёрҳои байналмилалӣ.
Барои ноил шудан ба ҳадафҳои Ёддошт, ҷонибҳо Кумитаи роҳбарикунанда таъсис медиҳанд, ки аз аъзои расмии дастрас иборат буда, барои ҳамоҳангсозӣ ва назорати чорабиниҳо оид ба таъмин ва дастгирии тамоми захираҳои институтсионалӣ, инсонӣ ва моддию техникӣ масъул хоҳад буд. Ҷонибҳо инчунин тасмим гирифтанд, ки дар соҳаҳои дахлдори татбиқи Ёддошт санҷишу ва таҳқиқоти доимӣ доир мекунанд, муқаррароти онро барои пешбурди имкониятҳои мутақобила шарҳ медиҳанд.
Тавре Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суханронии худ дар Анҷумани соҳибкорони ду кишвар иброз доштанд, ба роҳ мондани ҳамлу нақли нақлиёти автомобилӣ аз тариқи хатсайри «Тоҷикистон-Узбекистон-Туркманистон-Эрон» бо истифодаи самаранок аз иқтидорщои бандари «Чобахор», мусоидат ба шароити вуруд ва транзити борҳо ба густариши минбаъдаи имконияти ҳамкорищои иқтисодии Тоҷикистону Эрон мусоидат хоҳад кард.
Ёдовар мешавем, ки «Чобаҳор» бузургтарин бандари воқеъ дар устони ҷанубу шарқии Эрон Сиистон ва Балуҷистон дар соҳили Халиҷи Усмонӣ мебошад. Аҳамияти стратегии бандар дар он аст, ки он ба уқёнуси Ҳинд дастрасии мустақим дорад. Уқёнуси Ҳинд аз ҷиҳати умқу масоҳати дар уқёнуси ҷаҳонӣ пас аз Уқёнуси Ором Аз Уқёнуси Атлантик дар ҷои сеюм қарор дорад. Дар айни замон, он дар 1/5 сатҳи сайёраи мо ҷойгир шудааст. Масоҳаташ аз 76 миллион километри мураббаъ бештар аст ва сарҳади он хати соҳили 4 қитъаро убур мекунад: аз ҷониби ҷануб — Антарктида, сарҳади шарқӣ — соҳили Австралия, сарҳади ғарбӣ — соҳили Африқо ва аз ҷониби шимол — Осиё.
Дар айни замон, дар Осиё 16 давлат ба Уқёнуси Ҳинд дастрасӣ доранд: Ҳиндустон, Бангладеш, Исроил, Яман, Урдун, Эрон, Ироқ, Қатар, Кувайт, Мянма, Малайзия, Умон, Амороти Муттаҳидаи Араб, Покистон, Таиланд ва Арабистони Саудӣ.
Тоҷикистон имкон дорад, ки ба ин давлатҳо ҳамроҳ шавад, яъне аз тариқи долони байналмилалии мультимодалии «Чин-Тоҷикистон-Узбекистон-Туркманистон-Эрон-Туркия-Аврупо» тавассути бандари «Чабаҳор» ба Уқёнуси Ҳинд барояд.
Қобили зикр аст, ки дастрасӣ ба баҳрҳо (уқёнусҳо) яке аз омилҳои муҳимтарин барои рушди иқтисодӣ ва иҷтимоии ҳар як кишвар маҳсуб мешавад. Ҳоло ба кишварҳои пешрафта давлатҳои Аврупои Ғарбӣ, ИМА, Канада, Исроил, кишварҳои Осиё — Ҷопон, Кореяи Ҷанубӣ, Тайван, Сингапур, Австралия ва Зеландияи Нав дохил мешаванд. Ин давлатҳо ба ҳар сари аҳолӣ на камтар аз 30 ҳазор доллар ММД, иқтисодиёти устувор, сатҳи баланди рушди институтҳои иҷтимоӣ доранд. Дар сатҳи иқтисодӣ ва сиёсӣ кишварҳои «Ҳафтгонаи калон» (G7) — ИМА, Бритониё, Олмон, Фаронса, Италия, Канада ва Ҷопон пешсафанд. Давлатҳои G7 тақрибан 50% ММД-и ҷаҳонро ташкил медиҳанд. Ва, диққат диҳед, ҳамаи кишварҳои дар боло зикршуда ба баҳр дастрасӣ доранд.
«Роҳ ба сӯи баҳр ва уқёнусҳо роҳ ба сӯи шукуфоӣ аст», — гуфт 12 июли соли 2023 дар Душанбе муовини Дабири кулли СММ, Намояндаи баландпояи Гурӯҳи кишварҳои пешрафта, ки ба баҳр дастрасӣ надоранд, кишварҳои камтараққикарда ва кишварҳои хурди ҷазиравӣ Фотима Рабаб, ки дар чорабинии мувозӣ, ки ҷумҳурии Тоҷикистон якҷоя бо шарикони худ, аз ҷумла ТРАСЕКА, Маркази байналмилалии дипломатияи нақлиеёӣ ва дигарон дар доираи Форуми сиёсии сатҳи баланди Шӯрои иқтисодӣ иҷтимоии СММ 12 июли соли 2023 дар Душанбе доир карданд, ширкат варзид.
Дар сухани ифтитоҳии худ Фатима Рабаб ташаббуси Ҷумҳурии Тоҷикистонро оид ба таъсиси Маркази дипломатияи минтақавии нақлиётӣ дар Душанбе дастгирӣ намуд.
Хонум Фотима Рабаб иттилоъ дод, ки соли оянда раҳбарони кишварҳои ҷаҳон дар Кигали (Руанда) ҷамъ меоянд, то барномаи нави амалро оид ба тағйир додани шароити зиндагии беш аз ним миллиард нафар аҳолӣ дар саросари ҷаҳон, ки дар кишварҳои рӯ ба тараққӣ зиндагӣ мекунанд ва ба баҳр дастрасӣ надоранд (кишварҳои рӯ ба тараққии маҳсур дар хушкӣ), мувофиқа кунанд.
«Дар Осиёи Марказӣ шаш кишвар ба баҳр роҳ надоранд – Афғонистон, Қазоқистон, Қирғизистон, Тоҷикистон, Туркманистон ва Узбекистон, вале ҳамчун кишварҳои калидии тиҷорат дар Роҳи Абрешими қадим аҳамияти таърихӣ доранд ва ҳамчун давлатҳои транзитӣ ҷиҳати табодули молу маҳсулот миёни Чин, Аврупо ва дигар минтақаҳо нақши ҳалкунандаи худро идома медиҳанд, — гуфт Фотима Рабаб. — Рушди шабакаҳои нақлиётӣ ва инфрасохтори логистикӣ дар ин кишварҳо ба тиҷорати ҷаҳонӣ дар тамоми минтақа таъсири мусбат мерасонад. Аммо ин ҳама бидуни инфрасохтори дуруст дар қаламрави кишварҳои маҳсур дар хушкӣ, дар кишварҳои ҳамсояи транзит ва бидуни шарикӣ ва ҳамкории наздиктар барои наздикшавии бештар ғайриимкон хоҳад буд».